Geleceğin Sanatı Öngörülebilir mi?

Tarih, geçmiş olguları sebep-sonuç ilişkisi içinde açıklayan bir disiplindir. Bu disiplinin tüm dalları gibi, sanat tarihi de ele aldığı konuyu belli bir nedensellik içinde inceler. Dolayısıyla sanat dediğimiz olguyu bir yanıyla kendi yaratım süreci içinde, bir yanıyla da çevresel faktörlerin etkisini gözeterek değerlendirmek gereklidir. Nedensellik bağıntısı, felsefenin de üzerinde önemle durduğu konuların başında gelir, öyle ki, ortaya çıkış ve gelişim süreçleri göz önüne alındığında, felsefe dediğimiz araştırma sahasının esasen bir nedenler bilimi olarak tarifi mümkündür.  Nitekim Antik Yunan’da ilk ortaya çıktığı çağlardan itibaren felsefi arayış, doğada gözlemlenen olaylar arasındaki bağlantıya ve bunların gerisindeki ilk neden yahut nedenlere yönelik bir meraktan türemiştir. Doğa filozoflarının başlangıçta salt mekanik koşullandırma üzerinden izaha kalkıştıkları nedensellik bağıntısı, giderek katı mekanizmin dışında açıklamalar bulma gereği hissetmiş, Anaxagoras’tan Platon’a, Aristoteles’ten Hume’a dek birçok filozofun derinleştirmek zorunda kaldığı bir mesele hâlini almıştır. Nedensellik bağıntısının kabulünün de reddinin de zorlayıcı yanları söz konusudur. İkinci durum bizi zaten başlı başına bir absürdite içine sokarken, birinci durumun da doğurduğu determinizm sonucu insan hürriyetine alan bırakmama riski taşır. Determinizm içinde sıkışıp kalma tehlikesine karşı insanoğlunun bulduğu pratik çözümlerden biri sanat olagelmiştir. Yaratım süreci itibariyle özgürlüğe ve nedenler zincirinden bir kaçışa kapı aralayan sanat, tâbi olduğu dışsal ve tarihsel koşullar itibariyle ise yine belli bir nedenselliğin içinde yer almak zorundadır. Makalemde söz konusu nedenselliği bugünden geleceğe tahmin yoluyla işlettiğimizde, geleceğin sanatının belirleyici unsurlarının neler olabileceğine dair öngörülerde bulunmanın koşullarına dair bir zemin çalışması gerçekleştirme amacını güttüm ve birkaç muhtemel senaryoyu değerlendirdim.