Akademik Veri Yönetim Sistemi
40. Yöneylem Araştırması - Endüstri Mühendisliği Kongresi (YAEM 2021), İstanbul, Türkiye, 4 - 07 Temmuz 2021, ss.87
2020 yılında COVID-19 pandemisinin ilan edilmesiyle birlikte virüsün yayılımını önlemek için tüm dünyada çeşitli önlemler alınmıştır. Ülkelerin pandemiye hazırlıksız yakalanması nedeniyle alınan önlemler ve hastalığın tespit süreci kolay olmamıştır. Virüsle başa çıkabilmenin ilk adımı olarak hastaları tespit etmek ve izolasyonu sağlamak gereklidir. Hastalığa yakalandığını düşünen kişilerin hastane veya aile sağlığı merkezleri gibi toplu alanlara yönlendirilmesi bulaş riskini arttırmaktadır. Pandemi hastalarını diğer hastalardan ayırmak ve tanı sürecini hızlandırmak için alternatif bir yöntem olarak geçici test laboratuvarları fikri önerilmiştir. Gelecekteki benzer hastalık durumları için, COVID-19 pandemisi örnek alınarak, ülkelerin benzer senaryolar üzerinde çalışması ve yerleşim planlamaları yapması gerekmektedir. Bu çalışmada, yeni bir hastalığın ortaya çıkması veya pandemi gibi acil durum senaryolarında hastalığın bulaş riskini azaltacak bir tanı süreci olan geçici test laboratuvarlarının yerleşimi için bulanık bir sezgisel tasarruf algoritması önerilmektedir. Geçici test laboratuvarları yerleşimi bir çoklu tesis yerleşimi problemi olarak ele alınmış ve problemin doğrusal programlama formülasyonu verilmiştir. Önerilen yöntemde, laboratuvar kurulumu için seçilen aday yerler sağlık sektöründeki uzmanlardan alınan bulanık ifadeler ile değerlendirilir. Çok kriterli karar verme yöntemi olan bulanık Combined Compromise Solution (fuzzy CoCoSo) ile aday yer ağırlıkları hesaplanır. Hizmet verilecek bölgeler ve alternatif aday yerlerin uzaklıkları ile doğru orantılı olarak maliyet matrisi oluşturulur. Hizmet verilecek bölgelerin nüfusları da matrise dahil edilerek taşıma matrisi elde edilir. Revize edilmiş tasarruf sezgisel algoritması kullanılarak, her yinelemede laboratuvarların alternatif bölgelere yerleşimi ve hizmet verecekleri bölgelere atamaları yapılır. Tasarruf sağlanamayana kadar yinelemeler devam ettirilir. Elde edilen sonuç minimum maliyetli ve maksimum tasarruflu atamayı oluşturur. Önerilen modelin gerçeklemesi için Türkiye’de bir bölgede 20 hizmet bölgesi ve 15 aday yer tespit edilmiştir. Uygulama sonucunda 92.800 kişilik bir popülasyon için 202.700 TL maliyet ile 9 aday yere geçici test laboratuvarı konumlandırılmış ve hizmet vereceği bölge atamaları yapılmıştır. Çalışmanın gelecekteki geçici sağlık merkezi atama çalışmalarına rehberlik etmesi amaçlamaktadır.