Bu makalenin amacı, “Duvarlar Kitabı”/Kitâbu’l-Hitân başlığı altında incelenen meseleleri 16. yüzyılda yaşamış iki Osmanlı şeyhülislamının, İbn Kemal/Kemalpaşazâde ve Ebussuûd Efendi’nin fetvaları üzerinden değerlendirmektir. Hitân, korumak, gözetmek, muhafaza etmek kökünden gelen ve duvar, çit, set gibi anlamları olan hait kelimesinin çoğuludur. Fetva mecmualarında Bâb-ı Hitân veya Kitâbu’l-Hitân başlığı altında, mülkiyet hakkının kullanılmasından kaynaklanan sorumluluğa dair bazı meseleler bir araya getirilmiştir. Osmanlı hukukunda bu sorumluluk tipi bakımından Ebû Hanife’den ziyade Ebû Yusuf ve İmam Muhammed’in görüşleri tercih edilmiş, böylece mülkiyetin başkasının malına zarar verecek şekilde kullanılması bir ölçüde sınırlandırılmıştır. Buna ek olarak, özellikle Ebussuûd Efendi’nin fetvalarına bakıldığı zaman, hitân başlığı altında zarar ve sorumluluğa dair konuların yanı sıra bir arada yaşamaya dair ahlakî, dinî ve hukukî bir çerçevenin belirlendiği dikkati çekmektedir. Bu haliyle hitân, aynı mahallede yaşayanların sınırlarını ve idealize edilmiş bir mahallenin genel çerçevesini göstermiştir. İncelenen mecmualarda mülkiyetin kısıtlanmasına sebep olabilen üç farklı fiil dikkati çekmektedir. Bunlar mahremiyetin ihlali, başkasının malına zarar vermek ve ahlaka aykırı davranıştır.
The aim of this article is to analyse the problems in the “book of the walls/hitân” chapter in the fatwas (religious opinion) of two Ottoman Shaikhulislams who lived in the 16th century, Kemalpaşazâde/İbn Kemal and Ebussuûd Efendi. Hitân is the plural of the word hait, derived from protection and preservation, which refers to the words like wall, fence, or boundary. The questions that were brought together under the title Bâb-ı Hitân or Kitâbu’l-Hitân in the fatwa collections, answered problems concerning the responsibility of exercising the property rights. In the Ottoman legal interpretation, the ideas of Ebû Yusuf and İmam Muhammed were preferred on this subject rather than Ebû Hanife’s opinion. Thus, the use of property rights became limited if this usage was damaging someone else’s rights. Moreover, especially if Ebussuûd Efendi’s fatwas are observed, it is possible to note that under the chapter of hitân, a legal, religious and moral framework of living together was implemented with the concepts of harm and liability. As such, the concept of hitân also determined the “frontiers” between the neighbours living in the same quarter in an idealized way. Three different acts were seen in the fatwa collections that might result in the limitation of property rights. These were the abuse of privacy, damaging other people’s property and the conduct against morality.
