Akademik Veri Yönetim Sistemi
Uluslararası Toplumsal Bilimler Dergisi, cilt.6, sa.2, ss.98-109, 2022 (Hakemli Dergi)
Filozoflar arasında cereyan etmiş töz hakkındaki tartışmalar
bakımından, günümüze Yeniçağ’dan hayli zengin bir literatür miras
kalmıştır. Söz konusu literatürde, Hobbes, Descartes, Leibniz, Locke,
Spinoza gibi dönemin meşhur filozoflarının eserleri öne çıkmaktadır. Kaleme
almış olduğu tek eseriyle Anne Conway’in adı ise meşhur olmamıştır. Oysa
Conway bu onto-teolojik eserinde, Kartezyen düalist metafiziğe yönelik
güçlü bir reddiye ortaya koymuştur. Biri maddî, diğeriyse gayrimaddî-
spiritüel olmak üzere, birbirinden apayrı iki tür tözün mevcut olduğuna dair
Kartezyen fikri eleştirmiştir. Conway’in düalizm bağlamında eleştiri oklarını
açıkça yönlendirdiği Descartes dışında, hedef tahtasına yerleştirdiği ikinci bir
filozof da vardır: Conway’in yakın dostu Henry More. “Ateizme karşı
panzehir” başlığıyla kaleme aldığı risâlesini Conway’e ithaf etmiş olan More,
âtıl madde ve aktif gayrimaddî ruh [spirit] olmak üzere iki tür töz
bulunduğuna inanır. Conway düalizm eleştirisine, yurttaşı Hobbes’un saf
maddî töz inancını dayanak almamıştır. Conway’e göre tek tür töz vardır ve
o ne saf spiritüeldir ne de saf maddî. Ne materyalist ne de spiritüalist bir
pozisyonda duran Conway açısından “maddî” ve “spiritüel” denen şeyler,
aslında sadece ikisinden birinden ibaret olmayan tek bir tür tözün farklı
“hâller”idir. Makelemizde Conway’in fikirleri ile Leibniz’in ontolojisi
arasındaki benzerliğe ve farklılığa da değineceğiz. Böylece, makalemizin
sonuç bölümünde, yaşadığı çağın önde gelen filozoflarının töz anlayışları
karşısında Conway’in özgün pozisyonunu belirginleştirmeye çalışacağız.
In terms of the debates about substance that took place among
philosophers, a very rich literature has been inherited today from the Early
Modern Age. In the mentioned literature, the works of famous philosophers
of the period such as Hobbes, Descartes, Leibniz, Locke, Spinoza come to the
fore. Anne Conway’s name did not gain fame with the only work she wrote.
However, in this onto-theological work, Conway put forward a strong
refutation towards Cartesian dualist metaphysics. She criticized the Cartesian
conception that there are two distinct types of substance, one material and the
other immaterial-spiritual. Apart from Descartes, to whom Conway clearly
directs the arrows of criticism in the context of dualism, there is a second
philosopher placed on the target: Conway’s close friend Henry More.
Dedicating his treatise “Antidote against to atheism” to Conway, he believes
that there are two types of substances: Inert matter and active immaterial
spirit. Conway did not base her critique of dualism on his compatriot Hobbes’
belief in pure material substance. According to Conway, there is only one
type of substance, and it is neither purely spiritual nor purely material. For
Conway, who is neither materialist nor spiritualist, things called “material”
and “spiritual” are different “modes” of a single type of substance, which is
not actually just one of the two. In our article, we will also touch on the
similarities and differences between Conway’s ideas and Leibniz’s ontology.
Thus, in the conclusion part of our article, we will try to clarify Conway’s
original position against the substance understandings of the leading
philosophers of her age.