"Haklara Sahip Olma" Hakkı ve Kozmopolit Yurttaşlık


Savaşçın Z.

International Mediterranean Congress, Mersin, Turkey, 16 - 18 November 2022, pp.285-286

  • Publication Type: Conference Paper / Summary Text
  • City: Mersin
  • Country: Turkey
  • Page Numbers: pp.285-286
  • Galatasaray University Affiliated: Yes

Abstract

Hannah Arendt’in düşüncesinde siyaset ve hukuk arasındaki ilişkinin nerede düğümlendiği sorusunu sorduğumuzda, düşünürün “haklara sahip olma hakkı” olarak dile getirdiği ne sadece pozitif hukuka ne de sadece insanın politik aidiyetine indirgenebilir olan, daha çok problematik diye nitelendirebileceğimiz bir hakla karşılaşırız. Günümüzde insan hakları ve yurttaşlık arasındaki, diğer bir deyişle demokrasinin iki sacayağını oluşturan bireysel özgürlükler ve kolektif özgürlük arasındaki ilişkiyi yeniden düşünmeyi amaçlayan teoriler Arendt’in “haklara sahip olma hakkı” kavramına ayrıcalıklı bir yer ayırmaktadır. Bu teorilerden biri de Arendt’te karşımıza çıkan bu hak anlayışını, Kant’ın koşulsuz buyruğunun ikinci formülasyonuyla birlikte okumayı öneren Şeyla Benhabib’in etik söyleşi teorisidir. Bu ikinci formülasyonda dile gelen kendinde erek olarak insan kavrayışı, Kant’ın sözleşme anlayışının temelinde yer alarak toplumsallığın da bir kendinde erek olarak, bir hukuk ödevi olarak belirmesini mümkün kılan ve kamusal hukuğun temeline bir “insanlık hakkı”nı yerleştiren kavrayıştır. Arendt’te “haklara sahip olma hakkı” gibi Kant’ta “insanlık hakkı” da insanlara “hukuki-sivil haklardan yararlanma yetkinliğini kazandıran bir sivil topluluğun üyesi olma hakkı”nın tanınmasına karşılık gelir. Ne var ki Benhabib’e göre Kant ve Arendt’in düşünceleri bu hakkı politik ve hukuki olarak sınırlandırarak, onun “evrensel bir ahlaki talep” olma niteliğini karanlıkta bırakmışlardır. Bu konuşmada Benhabib’in Kant ve Arendt’in düşüncelerinde tespit ettiği bu sınırların eleştirel bir okumasını yaparak, politika, hukuk ve ahlak arasında konumlanan bu hak kavrayışını ve onun kozmopolit yurttaşlık fikriyle olan bağını değerlendirmeye çalışacağız.